Utwory te pochodzą z najnowszego cyklu Wiersze znad Morza Kreteńskiego i już po pierwszym przeczytaniu można je śmiało nazwać adoracją Wolności i Życia.

W świadomości artysty widziane bezpośrednio na Krecie krajobrazy śródziemnomorskie wywołują cały szereg aluzji i refleksji witalistycznych. Idealnym tłem i kontekstem staje się tu starożytna tradycja grecka i mitologia, obracająca się wokół Minosa, króla i prawodawcy Krety, sędziego zmarłych w Hadesie.

W tytułach i samych wierszach znajdziemy imiona Minotaura, zrodzonego ze związku Pazyfae, żony Minosa, i byka zesłanego przez Posejdona, Ariadny, córki Minosa i Pazyfae, Dedala, architekta i wynalazcy na dworze Minosa, oraz Heliosa, ojca Pazyfae. Jak widzimy, w mitologii greckiej sławny heros Minos, postać którego, zwaną Limbo, odnajdujemy również w Komedii Boskiej Dantego, a przede wszystkim znana poecie z autopsji wyspa Kreta, nierozerwalnie wiążą się z wymienionymi bohaterami antycznych legend i mitów. Ale obrazy tej cywilizacji, ewokowane śladami kultury minojskiej i pejzażami „dalekich błękitnych otchłani” i „świętych gajów oliwnych”, są wyłącznie pretekstem do refleksji nad intymnie rozumianą teraźniejszością.

Wiersz W cieniu Minotaura można potraktować, jako swoiste dziękczynienie wspomnianemu tutaj Arthurowi Evansowi, który przez wiele lat prowadził prace wykopaliskowe na Krecie i stał się odkrywcą kultury minojskiej oraz najcenniejszych jej zabytków. Być może właśnie dlatego „wysmukłe i rozchylone i pachnące nieskończonością lilie” odszeptują jego imię, które wznosi się ponad „winnice gaje oliwne / ponad granice białych gór / ponad wody dalekich mórz”. Jest to szept-podziękowanie za ocalenie od zapomnienia i nicości, za wskrzeszenie tamtego heroicznego świata. Ciekawo, że już w następnym utworze padnie słowo „zmartwychwstanie”.

Wzgórza Ida w Knossos i pałac Minosa, pod którym znajdował się zaprojektowany przez Dedala labirynt, i gdzie został zamknięty groźny Minotaur, kojarzą się autorowi z dawno minionymi dziejami, a więc kruchością świata i niepewnocią ludzkiej egzystencji. Starożytny Knossos kiedyś tryskał pełnią życia i radością, „dźwięczał gwarą dworskiej libacji / pieśnią tańcem i siedmiostrunną lutnią”. Trudno nie zauważyć dionizyjskiej percepcji świata.

Kto wie, jakie jeszcze obrazy wywołali „ukryte w cieniu Minotaura” ruiny pałacu, z labiryntu świadomości i pamięci arysty...

Nazwa kolejnego wiersza W krainie Ariadny też nawiązuje do symbolicznego labiryntu, a więc i niemniej symbolicznej nici. Zatoka Mirabello, widziana w kolorach „różowego dnia” i promieniach „południowego słońca”, co odbieram jako metaforę młodości i dojrzałości człowieka, uderza swoją obrazowością i nastrojowością. „Błękitna otchłań” morza i nieskończoność czasu prowadzą myśli poety ku wieczności, ale życiodajny urok świata i witalistyczna postawa „wskrzeszają” Go.

Motyw przeciwstawiania się czasu, ale również i pogodzenia się z jego płynnością, jest domeną Fresku minojskiego. Minorowość nastroju jest wyrażana poprzez kolorystykę: „biała cisza białe gołębie białe góry”, pachnące „winem i swobodą”. „Zachód, palący zatoki”, niczym jesień życia, jest kojarzony z przepaścią i otchłanią oceanu ludzkiej egzystencji. Tylko czas, wiek i doświadczenia robią człowieka mądrzejszym i filozoficznie melancholijnym. Antynomie świata i życia przestają być tajemnicą lecz zwykłym zjawiskiem codzienności. Poeta triumfalnie stwierdza: „rozumiesz / rozumiesz też czerń biel bliskość i dal”. Teraz, ogarnięta rozumem i doświadczona historia ludzkości, kiedyś enigmatyczna, czarująca i pociągająca, jest tylko narzędziem kreującym „Twój” świat, świat „wokół Ciebie”: „Sam namalujesz fresk z królem Minosem / białym bykiem Dedalem zieloną winnicą / czerwonymi kolumnami i Boginią Wężów”. Ciekawe, że poznanie prawdy życia wcale jego nie dewaluuje, ono dalej pozostaje uroczym i pociągającym.

Autor nie jest nasycony życiem, odwrotnie, pragnie wciąż odkrywać świat i obcować z przyrodą. Silna wola życia uwidacznia się w następujących wersetach: „Chciałbym znów / ujrzeć Morza Kreteńskiego boski błękit”. Nota bene! Nie jest to chwilowa nastrojowość, te słowa wyrażają filozoficzną postawę wobec życia. W poprzednim „Tureckim” cyklu była sformułowana dokładnie taka sama teza: „Jeszcze raz chcę usłyszeć / o ile to dziś możliwe /sprawiedliwych w Pałacu Sprawiedliwości”.

Niewątpliwie twórczym demiurgiem poety-filozofa jest tajemnicza, ale taka bliska Anna, której właśnie ten wiersz jest dedykowany: „Chciałbym znów / otulić się tamtym niebem / jak Twoimi ramionami”.

Eros, jako symbol witalności i piękna świata, zwycięża Tanatosa w wierszu Rydwan Heliosa. Starożytny bóg Słońca – „tocząca się gorejąca kula świtu” otwiera księgę życia i niesie ze sobą Eleutherię – Wolność! „Rodzi się świat”.

Życie, według poety, jest nieprzerwanym poznawaniem świata i nieustannymi powrotami do labiryntów własnej świadomości, której wyrazem jest melancholijna i nastrojowa poezja autora.

Chcę podziękować Mieczysławowi Łypowi za miłe chwile czytania Jego liryków, które nawiały mi słowa Tetmajera: I chociaż życie nasze nic niewarte: evviva l'arte!

L.S.

Mieczysław A. Łyp
Z cyklu Wiersze znad Morza Kreteńskiego

             
I. W cieniu Minotaura       

Widziałem 
płomienną przestrzeń wzgórza w Knossos
i widziałem światło bijące z Pałacu 

To tu
dzieje dźwięczą zapisanym słowem
To tu 
dzieje mienią się przepychem obrzędu procesji
gdzie waza rhyton i dzban skarbem królestwa
To tu
dzieje dźwięczą gwarem dworskiej libacji
pieśnią tańcem i siedmiostrunną lutnią
To tu 
dzieje zapisuje śpiew płynących delfinów

I wszyscy idą do Króla
i wszyscy idą do Królowej
i wszystkich wita Książę z liliami
Książę młody i pełen zastygłej gracji
lilie wysmukłe rozchylone 
i pachnące nieskończonością

To one
odszeptują imię Evansa
w winnice w gaje oliwne
ponad granice białych gór
ponad wody dalekich mórz

Rzeszów-Knossos, 23.09.2011 r.

II. W krainie Ariadny

Nad Zatoką Mirabello
wstaje różowy lekki dzień
Morze szumi niebiesko

Nad Zatoką Mirabello
życie pachnie jak pomarańczowy gaj
w słońcu południa

W Zatoce Mirabello
- dzwoni cisza
Fale morza przybiegają do mnie
i nie mogę oderwać oczu
od dalekich błękitnych otchłani
- od tej wieczności rozlanej i żywej

Jeszcze nie umarłem
a już zmartwychwstałem

Rzeszów-Agios Nikolaos, 25.09.2011 r.

III. Fresk minojski
             Annie
Na wzgórzu Proroka Eliasza
i na Platia Eleftherias
biała cisza białe gołębie białe góry
Pachnie południem winem i swobodą

Tam zachód pali zatoki przepaść i otchłań
Tam niczego nie przeczytasz
ale
piękno laguny wazy i świątyni zrozumiesz
zrozumiesz też czerń biel bliskość i dal

Sam namalujesz fresk z królem Minosem
białym bykiem Dedalem zieloną winnicą
czerwonymi kolumnami i Boginią Wężów

Chciałbym znów
ujrzeć Morza Kreteńskiego boski błękit
Chciałbym znów
otulić się tamtym niebem
jak Twoimi ramionami

Rzeszów-Heraklion, 30.09.2011r.

IV. Rydwan Heliosa

Tuż za Heraklionem
widziałem jak toczyła się
ogromna gorejąca kula świtu
jak stawał się cud brzasku
jak dookolnie
otwierał się różowy widnokrąg
jak żagle rozwijały biel
w lazurach zatok
jak u wzgórz
zaczynały jaśnieć winnice
niczym karty otwartej księgi
Słyszałem
jak święte gaje oliwne szeptały
najdroższe słowo ludzkości:
Eleutheria – Wolność

Z rozbitej kopuły snu Zeusa
- rodził się świat

Rzeszów, 4.10.2011r.